Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης του Μελχισεδέκ

Η απαξίωση της Διεθνούς Εκθέσεως μέσα στα χρόνια

Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης: Ό,τι δεν εξελίσσεται και δεν προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες μαραζώνει

Απομονωμένα από τα ιστορικά τους συμφραζόμενα, θεσμοί και γεγονότα χάνουν τη σημασία, ακόμα και το λόγο ύπαρξής τους.

Ο θεσμός της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης εγκαινιάστηκε το 1926, μόλις 14 χρόνια μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας το 1912, με σκοπό να αντιμετωπιστεί η οικονομική δυσπραγία στην οποία είχε περιέλθει η πόλη από την απώλεια της βαλκανικής της ενδοχώρας. Από την ίδρυσή της η Θεσσαλονίκη απετέλεσε το επίνειο της νότιας βαλκανικής, την έξοδό της προς τη θάλασσα του Αιγαίου και δια αυτής προς τον υπόλοιπο κόσμο, σε μια εποχή που δεν υπήρχαν ούτε αεροπλοΐα, ούτε σιδηρόδρομοι. Ο διαμελισμός της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στέρησε από την πόλη τον ζωτικό της χώρο και οι ιδρυτές της ΔΕΘ την οραματίστηκαν σαν μια πύλη επανασύστασης της πόλης προς την υφήλιο.

Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης λειτούργησε για δεκαετίες ως «βιτρίνα» της πόλης και παράθυρο της χώρας προς το εξωτερικό. Σε μια εποχή που η «παγκοσμιοποίηση» δεν υπήρχε καν σαν έννοια και που η αλληλεπίδραση μεταξύ των εθνών ήταν περιορισμένη, η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης άνοιγε ορίζοντες τόσο για τα ελληνικά προϊόντα, όσο και για τους γηγενείς επισκέπτες της, παίζοντας το ρόλο του προθάλαμου νεωτερικότητας: ο πρώτος ελληνικός ραδιοσταθμός εξέπεμψε από τις εγκαταστάσεις της, όπου επίσης παρουσιάστηκε και το πρώτο κλιματιστικό – αν κ στη συλλογική μας συνείδηση έχει καταγραφεί ως ο γενέθλιος τόπος μιας εμβληματικής ελληνικής πατέντας: του φραπέ!

Στις εγκαταστάσεις της Θεσσαλονικείς και μη είδαν για πρώτη φορά ιδίοις όμμασι τους σοβιετικούς διαστημικούς πυραύλους “Sputnik”, ήπιαν κόκα- κόλα, εξεπλάγησαν με την τηλεόραση και μίλησαν σε καρτοτηλέφωνο.

Τα χρόνια πέρασαν και ό,τι δεν εξελίσσεσαι και δεν προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες, μαραζώνει. Οι δεκαετίες του 1980 και του 1990 είδαν την «ενεργή μας εξωστρέφεια» να τη διαδέχεται μια «παθητική εσωστρέφεια». Βαθμιαία τα περίπτερα των (αρκετών) ελληνικών βιομηχανιών αντικαταστάθηκαν από εκείνα υπουργείων και δημοσίων οργανισμών: στη θέση της Izola ήρθε το «Υπουργείο Ανάπτυξης», να διαφημίσει το (εκάστοτε) κυβερνητικό έργο – λες και θα μπορούσε να εξαχθεί. Τα υφαντά του περιπτέρου της Πειραϊκής-Πατραϊκής αντικαταστάθηκαν ως εκθέματα από τα (εισαγόμενα) νέα περιπολικά της ελληνικής Αστυνομίας, ωσάν οι σειρήνες τους να μπορούσαν να προσελκύσουν επενδυτές. Ένα παραπαίον Δημόσιο που αποφάσισε να γίνει εκθέτης του εαυτού του.

Η «εβδομάδα ελληνικού τραγουδιού», που προσέδιδε κύρος στο θεσμό κατά τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 ατόνησε, δίνοντας τη θέση της στα – κατά Ευάγγελο Γιαννόπουλο – «πολιτιστικά κέντρα» των 80s, έναν εύσχημο και εξιλεωτικό χαρακτηρισμό των μπουζουκιών, στις πίστες των οποίων συναγωνίζονταν νεόπλουτες κενότητες με υπουργικά υπερτροφικά «εγώ». Ήταν τότε που η Θεσσαλονίκη απέκτησε για τους πρωτευουσιάνους επισκέπτες της μια εξωτική διάσταση, βαφτίζοντάς την «ερωτική πόλη» (χαρακτηρισμός ο οποίος παραμένει ο ευκολότερος/ασφαλέστερος τρόπος να εξοργίσεις ένα βέρο Σαλονικιό).

Σήμερα η αίγλη της Έκθεσης συμβαδίζει με αυτήν της χώρας. Δεκαετίες παλινωδιών μεταξύ της παραμονής ή της μετεγκατάστασής της (ανατολικά, πλησίον του αεροδρομίου ή μήπως δυτικά, στη Σίνδο, όπου υπάρχουνε οι απαιτούμενες εκτάσεις, αλλά καμία διασύνδεση, αφού το δίκτυο σιδηροδρόμων είναι στη γνωστή κατάσταση) την έχουνε αφήσει εκκρεμή. Η ίδια η πόλη που κάποτε την πρόσμενε εναγωνίως την έχει πλέον απαξιώσει, ταυτίζοντάς την με κυκλοφοριακές ρυθμίσεις, εν όψει αφίξεων υψηλά ιστάμενων (πολιτικών) προσώπων, που θα τη μετατρέψουν για μια βδομάδα σε «πρωτεύουσα», αλλά μόνο σ’ ό,τι αφορά την κίνηση στους δρόμους.

Τα φώτα της δημοσιότητας πλέον δεν πέφτουν πάνω σε καινοτομίες, τεχνολογικές εξελίξεις και ιδέες του μέλλοντος, αλλά στις εξαγγελίες του (εκάστοτε) πρωθυπουργού, που άλλοτε εγκαινιάζει μουσαμάδες αντί έργων και άλλοτε εξαγγέλλει – για 30ή συνεχή χρονιά, σπάμε ρεκόρ!- την επέκταση του μετρό της Θεσσαλονίκης προς τα ανατολικά, τα δυτικά και το πουθενά.

Φέτος τη ρουτίνα σπάζει μια πρωτοτυπία: πέραν των καθιερωμένων ομιλιών των εν ενεργεία πολιτικών αρχηγών, μας κάνει την τιμή να παραθέσει ομιλία και ένας πρώην μεν, αλλά επίδοξος επόμενος πρωθυπουργός δε, εκείνος που μεσούσης της θητείας του έφερνε στροφές 360 μοιρών, αναρωτώμενος παραζαλισμένος αν οι θάλασσες έχουνε σύνορα και τί κακό έχουν οι μολότοφ.

Πόσες ελπίδες, όμως, μπορεί να έχει μια κοινωνία που η κύρια εναλλακτική διακυβέρνησής της – ελλείψει άλλης – βασίζεται στην αναπόληση και τη νοσταλγία μιας αφελούς «νιότης που ‘δειχνε πως (με νταούλια και ζουρνάδες, βάγια και κλάδους) θα γινόμασταν άλλοι»;

Και τί όραμα δικαιούται να έχει η ίδια κοινωνία όταν στην καθιερωμένη συνέντευξη τύπου της ΔΕΘ θα δει τον πρωθυπουργό που εξελέγη υποσχόμενος ένα «επιτελικό Κράτος των αρίστων» να επιστρατεύει την (όποια) μαεστρία του προκειμένου να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα για τις κρατικές ολιγωρίες των Τεμπών (πριν και μετά το ατύχημα), να συγκαλύπτει ανερυθρίαστα την ηθική γύμνια της κυβέρνησής του στον ΟΠΕΚΕΠΕ και να διαβεβαιώνει εν γένει το ακροατήριό του ότι στη χώρα όπου για την εκλογή ενός τοπικού θρησκευτικού ηγέτη εμπλέκονται ξένοι πρέσβεις, κολλητοί τους- πρώην υπουργοί ως μεσάζοντες, κάτοχοι χρυσόβουλων και επίδοξοι μαφιόζοι, όλα βαίνουν ομαλώς και ακμαίως;

Αληθεύει άραγε πως στα εγκαίνια της ΔΕΘ θα χωροστατήσει ο Μελχισεδέκ;